Koliko poznajete kulturnu mapu Novog Sada? Možete li da nabrojite sve muzeje i pozorišta, i putnika namernika uputite na tačnu geografsku lokaciju? A znate li šta institucije kulture čuvaju i šta u njima možete videti ili uraditi? Ako niste sigurni, ne brinite – pođite s nama u obilazak!
Matica srpska
Svaka priča o kulturi u Novom Sadu mora početi Maticom srpskom. Ova najstarija srpska književna, kulturna i naučna institucija osnovana je u Budimpešti u prvoj polovini 19. veka, a u Novi Sad preseljena u njegovoj drugoj polovini. Devetnaesti vek bio je doba nacionalnog buđenja, pa je Matica, po ugledu na neke inostrane Matice, osnovana s idejom očuvanja srpske kulture i tradicije, kao i njenog predstavljanja u Evropi, ali i negovanja i unapređenja kulture srpskog naroda i izdavanja knjiga na srpskom jeziku. Izdavačka delatnost zapravo je bila veoma značajna na početku Matičinog delovanja, a to se vidi i po Letopisu Matice srpske, časopisu koji izlazi od 1824. i najstariji je književni časopis na svetu koji izlazi i dan-danas. Zgrada Matice srpske izgrađena je novcem Marije Trandafil i nalazi se u centru grada, u Ulici Matice srpske, na broju 1. U ovoj zgradi danas je sedište Matice, Biblioteka, i nekoliko Matičinih odeljenja. Više o aktivnostima Matice srpske možete saznati na njenoj internet adresi, gde vas čeka i priča o istorijatu, odeljenjima, ali i najnovijim izdanjima.
Galerija Matice srpske
U sklopu Matice nalazi se i Galerija Matice srpske, a fizički je smeštena na Trgu galerija 1. Matici srpskoj dobrotvor Sava Tekelija zaveštao je celokupnu svoju imovinu, koju je uključivala i vrednu kolekciju portreta, a potom su se pokloni nizali i zbirka se uvećavala. Ovako je nastao Muzej Matice srpske, koji je počeo s radom 1933. godine, kada su njegove zbirke – umetnička, arheološka, numizmatička i etnografska – prezentovane javnosti. Kasnije su sve zbirke osim umetničke ustupljene Vojvođanskom muzeju, a umetnička zbirka predstavljala je temelj novoosnovane institucije, nazvane Galerija Matice srpske. Od 1958. Galerija se nalazi u zgradi na Trgu galerija. Danas u njoj možete videti stalnu postavku koju uglavnom čine srpsko slikarstvo i grafika iz perioda od 16. do ovog našeg, 21. veka. O stalnoj postavci i aktuelnim izložbama možete se informisati na sajtu Galerije, ili je posetiti svakim danom osim ponedeljkom.
Srpsko narodno pozorište
📌 Centar
Prvo profesionalno srpsko pozorište upravo je ono u Novom Sadu, i datira iz sredine 19. veka. Starija „sestra“ SNP-a jeste Srpska čitaonica u Novom Sadu, jer je osnovala Društvo za Srpsko narodno pozorište. Njihov cilj bio je da srpskom društvu donesu dramsku i opersku umetnost i time utiču na širenje i razvoj srpske kulture i književnosti. SNP je posredno odgovorno i za osnivanje Narodnog pozorišta u Beogradu, jer su u drugoj polovini 19 veka upravnik i deo ansambla na poziv kneza Mihajla Obrenovića prešli u Beograd i osnovali pozorište. Sadašnja zgrada SNP-a useljena je 1981. i u njoj rade Dramski, Operski i Baletski ansambl, a predstave se odvijaju na tri scene. Srpsko narodno pozorište dom je našeg najznačajnijeg i najstarijeg festivala pozorišta – Sterijinog pozorja – kao i Novosadskog jazz festivala. Repertoar možete proveriti i ulaznice za predstave kupiti na sajtu SNP-a, a iako vam putokaz do njega najverovatnije ne treba, pomenućemo da je adresa Srpskog narodnog pozorišta Pozorišni trg 1.
Pozorište mladih
Pozorište mladih nastalo je kao Pozorište lutaka 1931. godine, i to prvo takvo pozorište u Vojvodini i Srbiji. Tokom Drugog svetskog rata Pozorište nije radilo i nažalost pretrpelo veliku materijalnu štetu, jer su lutke, scenografija i kostimi uništeni ili ukradeni. Nakon rata Pozorište je nastavilo da radi, te je menjalo nazive u Vojvođansko pozorište lutaka, Gradsko pozorište lutaka, te Pozorište mladih od 1968. godine, kad je u njemu odigrana prva „živa“ predstava. Danas u Pozorištu mladih postoje Dramska scena i Scena za decu, a predstave se igraju u dve sale. Osim na srpskom, u ovom pozorištu igrale su se predstave na mađarskom, rusinskom, slovačkom i albanskom jeziku. Pozorište mladih nalazi se na adresi Ignjata Pavlasa 4 i 8, a na svetskoj mreži možete ga naći na njegovoj stranici, gde se možete informisati o repertoaru, rezervisati karte ili ih kupiti.
Novosadsko pozorište / Újvidéki Színház
Najmlađe pozorište Novog sada, Novosadsko pozorište / Újvidéki Színház, stupilo je na kulturnu scenu Novog Sada 1974, kada je izvelo predstavu Mačja igra Ištvana Erkenja. Narednih 11 godina ono nije imalo svoju zgradu, a onda se uselilo u prostorije nekadašnjeg Pozorišta Ben Akiba, gde je i danas, u ulici Jovana Subotića 3–5. Repertoar pozorišta čine prvenstveno dela mađarskih i vojvođanskih pisaca, ali i klasici. Sve predstave se daju na mađarskom jeziku, dok one sa redovnog repertoara možete pogledati i ako ga ne govorite, jer se prevode na srpski. Saznajte šta se trenutno daje u Novosadskom pozorištu na njegovoj internet stranici.
Muzej Vojvodine
Kao što smo već naznačili, Vojvođanski muzej nastao je izdvajanjem dela zbirki iz Muzeja Matice srpske 1947. godine. Današnje ime dobio je spajanjem Vojvođanskog muzeja i Muzeja radničkog pokreta i narodne revolucije 1992. godine. Danas u njemu možete videti arheološku, istorijsku i etnološku zbirku predmeta iz Vojvodine još od paleolita, pa do 20. veka. Muzej broji oko čak oko 400.000 predmeta, a samo njegov bibliotečki fond broji preko 50.000 publikacija. Ima više stalnih postavki, a u njegovom okrilju nalaze se i Muzejski kompleks u Kulpinu i Etno park Brvnara u Bačkom Jarku. Najpoznatiji eksponati Muzeja Vojvodine su tri paradna rimska pozlaćena šlema, jedinstveni na području Evrope. Više o postavkama, ali i radionicama, predavanjima, kao i sjajan blog, možete naći na odličnoj internet prezentaciji Muzeja, a posetiti ga možete svakim danom osim ponedeljkom. Muzej Vojvodine nalazi se u Dunavskoj ulici 35–37.
Muzej grada Novog Sada
Muzej grada Novog Sada osnovan je 1954. godine, i nije smešten samo na jednoj lokaciji, već čak četiri, u kojima se, u okviru brojnih odeljenja, može videti istorija Novog Sada od njegovog nastanka do modernog doba. Matična zgrada Muzeja jeste ona na Petrovaradinskoj tvrđavi, i u njoj su dve stalne postavke: Petrovaradinska tvrđava u prošlosti, i Novi Sad od 18. do 20. veka, gde možete videti stilski nameštaj i slike Save Šumanovića, Đorđa Jovanovića, Boška Petrovića i drugih. Uz stručno vođenje možete posetiti i podzemne vojne galerije na Tvrđavi. U okviru Muzeja nalaze se još i Zbirka strane umetnosti u Dunavskoj 29, kao i Spomen zbirka Jovan Jovanović Zmaj u Sremskoj Kamenici, u kući u kojoj je pesnik proveo poslednje godine života, i Zavičajna zbirka Sremski Karlovci u Sremskim Karlovcima. O postavkama, vestima, kao i radnom vremenu različitih depandansa možete se informisati na veb stranici Muzeja.
Muzej savremene umetnosti Vojvodine
U Muzej savremene umetnosti Vojvodine smestilo se 2500 umetničkih slika, skulptura, grafika, crteža, objekata, instalacija, predmeta konceptualne umetnosti, filma, fotografije, digitalnih radova, arhitekture, urbanizma i dizajna iz druge polovine 20. i početka 21. veka vojvođanskih, srpskih, ali i svetskih umetnika i umetnica. Muzej je osnovan kao Galerija savremene likovne umetnosti u Novom Sadu 1966. godine, a kako se menjao karakter rada ove ustanove, tako su je pratila i menjanja imena. Konačan naziv dobio je nedavno, 2012. godine. Prostor u kom se Muzej danas nalazi, posle niza selidbi i korišćenja tuđih prostora, jeste zgrada u Dunavskoj 37, u kojoj je ranije bio Muzej socijalističke revolucije. Muzej je zatvoren ponedeljkom, a virtuelno ga možete posetiti na njegovoj stranici.
Gradska biblioteka
Ne smemo propustiti jednu od najvećih javnih biblioteka pozajmnog tipa u Srbiji: Gradsku biblioteku u Novom Sadu. Biblioteka je „naslednica“ Srpske čitaonice novosadske koja datira još od sredine 19. veka. Centralna zgrada Biblioteke nalazi se u Dunavskoj 1, a u njoj su, osim Pozajmnog odeljenja Đuro Daničić, i Dečje odeljenje, Informaciono-referalni centar s pripadajućom čitaonicom, te uprava i stručne službe. Mrežu Biblioteke čine 24 ogranka, od čega 10 u gradu i 14 u prigradskim mestima. Bibliotečki fond čini preko 550.000 knjiga i časopisa na srpskom, mađarskom, slovačkom, rusinskom i rumunskom jeziku, a pored toga i knjige na više stranih jezika, dok ogranak Trifun Dimić ima bogatu kolekciju knjiga na romskom jeziku. Na internet stranici Gradske biblioteke možete prelistavati elektronski katalog, naći preporuke za čitanje i prikaze novih knjiga, kao i videti vesti o tribinama i predavanjima. Da li ste već član Biblioteke? 🙂
Foto: Vladimir Veličković, Jelena Ivanović
