Bliži se poslednji dan decembra, kada ćemo ispratiti istorijsku godinu za Novi Sad, koja će ostati upamćena kao godina u kojoj je ovaj grad ponosno i opravdano nosio titulu Evropske prestonice kulture. Na samom izmaku 2022. biće upriličen još jedan Doček, šesti po redu u Novom Sadu, koji će i ove godine biti specifičan, zbog njegove interkulturalnosti.
Interkulturalnost u ovom Dočeku ogleda se u postojanju više kultura na ovom prostoru, njihovom prihvatanju i poštovanju, kao i međusobnoj interakciji, a sve to u cilju stvaranja boljeg i humanijeg društva i budućnosti. Upravo to je specifičnost Novog Sada, koji ovim Dočekom slavi interkulturalni identitet. Novu godinu dočekujemo dvaput, prema gregorijanskom i julijanskom kalendaru, dakle 31. decembra slavimo Doček 2023, dok je 13. januar rezervisan za Doček 7531, stoga se podsetimo u nastavku zbog čega nam je baš ta 7531. godina važna.
Područje Novog Sada je nastanjeno i kulturno aktivno u kontinuitetu još od vremena najstarijih praistorijskih populacija. Postojanje više kultura na istom prostoru i naglašena neophodnost međusobne interakcije među njima, uvek je bila prisutna. Ovde se dodirivala Evropa sa Balkanom, bačka ravnica sa Fruškom gorom. Ljudi različitih nacija i vera pojmu interkulturalnosti dali su jedno potpuno novo ruho.
Doček kroz dva kalendara i dve Nove godine
Poštujući tradiciju, s jedne strane, i savremene tokove, s druge strane, mi danas dočekujemo dve Nove godine, po dva različita kalendara. Inače, slavljenje odlaska stare i početak nove godine je prastari religijski, društveni i kulturni obrazac u skoro svim delovima sveta. U većem delu svetu slavljenje pada 31. decembra i to je po Gregorijanskom kalendaru. Srpska Nova godina ili pravoslavna ili, kako je još nazivaju, Nova godina po “starom” kalendaru, koja se slavi 13, januara, ustvari je godina merena po Julijanskom kalendaru. Dve svakako najpoznatije istorijske varijante kalendara su Julijanski i Gregorijanski.
Ali, Srbi su tokom svoje istorije koristili i Vizantijski kalendar.
Kako se računalo vreme prema Vizantijskom kalendaru?
Vizantijski kalendar je bio u zvaničnoj upotrebi u Vizantijskom (Istočnorimskom) carstvu od 988. i vladavine cara Vasilija II Bugaroubice, do pada Carigrada, 29. maja 1453. god. Bio je identičan Julijanskom kalendaru, samo što su imena meseci transkribovana sa latinskog na grčki jezik. Godine se nisu brojale od Isusovog rođenja, nego od nastanka sveta, za koji su utvrdili da je bio 1. septembra 5509-08. godine pre nove ere. Ovaj kalendar korišćen je u zemljama pod vizantijskim uticajem. Postojale su carigradska varijanta vizantijskog kalendara, po kojoj je prvi dan godine bio 1. septembar, i aleksandrijska ili antiohijska varijanta, po kojoj je godina počinjala na Blagovesti 25. marta. U srednjovekovnoj Srbiji bio je u upotrebi vizantijski kalendar i osim septembarskog primenjivalo se i tzv. martovsko datiranje, naročito do vremena vladavine cara Dušana Silnog, a i kasnije. Znači, da bismo danas izračunali godine po vizantijskom kalendaru, godini naše ere treba dodati 5508 za datume od 1. januara do 31. avgusta, odnosno 5509 za ostatak godine. Ovakvim računanjem dolazimo do saznanja da je sada upravo 7531. god. U fruškogorskim manastirima oko Novog Sada, Nova godina po ovom kalendaru dočekivana je sve do kraja XIX veka. U Srbiji se ovaj kalendar ponekad naziva Stari srpski kalendar. Srbi će napustiti ovaj kalendar, u korist Julijanskog kalendara, koji će stupiti u zvaničnu upotrebu tokom XIX veka.
Autorka: msr Ljiljana Dragosavljević Savin, istoričarka
Foto: Vladimir Veličković
