Područje Novog Sada je, zbog svoje jedinstvene geopolitičke pozicije, oduvek bilo mesto susreta različitih naroda, religija i kultura. Otud i imidž grada počiva na multikulturalnosti, dok je duhovni život grada ostavio brojne spomenike multikonfesionalnosti, kako širom Novog Sada, tako i njegove okoline.
Vodimo vas u obilazak najzanimljivijih novosadskih verskih hramova u Novom Sadu, a lepa prednost ovog grada je što se svi mogu obići u jednom danu i to – peške. Toplo se obucite i pripremite se za šetnju – krećemo!
Crkva imena Marijinog (novosadska Katedrala)
Jedan od simbola Novog Sada je Crkva imena Marijinog, poznatija kao Novosadska katedrala, izgrađena krajem XIX veka na mestu mnogo skromnije rimokatoličke crkve iz XVIII veka, na centralnom Trgu slobode. Crkva sa 72 metara visokim tornjem građena je u neogotskom stilu, na osnovu projekta arhitekte Georga Molnara, a na njoj su radili majstori i umetnici kako iz Novog Sada, tako i iz Budimpešte, Temišvara, Subotice, kao i iz Tirola i Šlezije. Zanimljivo je da su je Novosađani prozvali katedralom iz poštovanja, iako to ona u stvari nije – katedrale su crkve pri kojima je sedište biskupa, dok biskup rezidira u Subotici. Zanimljivo je i da, iako služi kao mesto zakazivanja susreta većine Novosađana, mnogi nisu nikada bili u njoj. Obiđite je za vreme katoličkih verskih praznika – tada je najlepša!
Saborna crkva
Saborna crkva svetog Đorđa datira s početka XVIII veka, a današnji izgled dobila je nakon obnove početkom XX veka i predstavlja najznačajniji pravoslavni hram u Novom Sadu i glavnu episkopsku crkvu Eparhije bačke. Zanimljivost je da je većina ikona delo čuvenog srpskog slikara Paje Jovanovića. U dvorištu crkve nalazi se i najstariji javni spomenik u Novom Sadu, pravoslavni krst od crvenog mermera koji datira iz druge polovine XVIII veka, a koji je 1867. godine obnovila dobrotvorka Marija Trandafil. Prvobitno lociran na uglu Zmaj Jovine i Miletićeve ulice, krst je od 1957. godine u porti Saborne crkve.
Novosadska sinagoga
Na kraju Jevrejske ulice nalazi se nekadašnji molitveni, a danas muzički hram, Novosadska sinagoga, izgrađena u periodu od 1906. do 1909. godine u stilu mađarske secesije. Danas sinagoga ne predstavlja molitveni objekat, već se u njoj, zbog izvanredne akustike, održavaju muzički događaji. Na ulazu u sinagogu stoji natpis na hebrejskom jeziku: „Ki beti, bet tefila ikara l’kol haamim“ (Neka ova kuća bude dom molitava za sve narode). Jedna je od četiri sinagoge koje postoje u Srbiji.
Slovačka evangelistička crkva
Evangeličku crkvu u Novom Sadu izgradila je 1886. slovačka zajednica, koja u ove krajeve počinje da dolazi početkom XIX veka. Slovake su kao vredne radnike dovodile mađarske porodice i zapošljavale ih na služavskim poslovima, zbog čega su slovački evangelisti, kao siromašna zajednica, pripreme oko izgradnje hrama završili tek krajem veka. Crkva je izgrađena na tadašnjoj Senjskoj pijaci, što je danas ugao ulica Vuka Karadžića i Jovana Subotića.
Reformatska hrišćanska crkva
Reformatska crkva, na uglu Šafarikove i Ulice Pap Pavla, izgrađena je 1865. godine na mestu nekadašnje pijace sena, nakon što su se prve porodice reformatsko-kalvinističke veroispovesti doselile u Novi Sad krajem XVIII veka i u prve dve decenije XIX veka. Reformatska hrišćanska crkva inače ima sedište u Feketiću, a vernici su uglavnom vojvođanski Mađari. Delo je čuvenog novosadskog arhitekte Georga Molnara, koji je projektovao i Katedralu. Zanimljivost kod tog objekta jeste što je vitlejemska zvezda na zvoniku crkve, na neogotičkom tornju, jedini simbol na čitavom zdanju. Ne postoje nikakvi drugi sakralni i religiozni simboli.
Rusinska grčkokatolička crkva
Rusinska grkokatolička crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Novom Sadu se nalazi na uglu ulica Jovana Subotića i Svetozara Miletića. Izgrađena je sredinom XIX veka, a u potpunosti obnovljena krajem XX veka. Prilikom obnove, darovan joj je zlatni krst, što je motivisalo i druge verske zajednice da svojim hramovima daruju krsteve. Crkva u svom učenju objedinjuje elemente i rimokatoličke i pravoslavne crkve. Po mnogima, ova crkva je pravi primer jedinstvene hrišćanske crkve iz vremena pre crkvenog raskola u 11. veku.
Crkva Svetog Jurja
U starom baroknom podgrađu Petrovaradinske tvrđave, u Štrosmajerovoj ulici stoji najstarija crkva u Petrovaradinu, crkva sa Franjevačkim samostanom Svetog Jurja. Crkvu su nakon odlaska Turaka izgradili Isusovci i izvanredan je primerak barokne arhitekture, kao i jedan od simbola tzv. Gradića, tj. podgrađa Petrovaradinske tvrđave.
Crkva Snežne gospe na Tekijama
Crkva na Tekijama u Petrovaradinu je poznato ekumensko svetilište, gde uoči 5. avgusta sa litijama i procesijama navraćaju pravoslavci, protestanti i katolici, u znak sećanja na zajedničku pobedu nad Turcima 1716, na dan Snežne gospe. Po predanju, ovaj hrišćanski hram datira još iz srednjeg veka, a porušili su ga Turci kad su u XVI veku zauzimali ove krajeve i na njenom mestu izgradili džamiju. Crkva je obnovljena krajem XIX veka u gotskom stilu, a oltari su bili u stilu tri hrišćanske varijante: katoličke, pravoslavne i protestantske. Tom prilikom na zadnje kube stavljen je krst i polumesec, kao znak da je ova bogomolja naizmenično pripadala dvema religijama, hrišćanskoj i muslimanskoj. Današnji izgled crkva je poprimila 1976. kada je ponovo obnovljena i danas predstavlja najveće marijansko svetilište u Srbiji. Naziv potiče o arapske reči „tekija“, što znači mirno počivalište, obično pored puteva ili dobre vode.
Jermenska crkva
Jermeni su u Petrovaradinski Šanac došli iz Beograda u prvoj polovini XVIII veka s Grcima, Nemcima, Cincarima i nešto Arnauta. U Novom Sadu su širili bankarstvo, a nekadašnju crkvu, posvećenu svetom Petru i Pavlu, podigli su 1746. godine, na današnjem Bulevaru Mihajla Pupina. Godine 1948. umrla je njena poslednja vernica, stara Jermenka, dok je crkva srušena prilikom proširenja bulevara 1963. godine. Sve što je ostalo od nje je obeležje (hačkar) izgrađeno od kamena vulkanskog porekla iz Jermenije, kao i monumentalna mermerna grobnica plemićke porodice Čenazi, poznatih i uticajnih Jermena, koja se nekada nalazila u porti crkve, a koja je danas jedini autentični jermenski spomenik u Novom Sadu.
Pored hramova koji čine arhitektonske bisere i verske simbole grada, Novi Sad sadrži čitav niz manjih verskih zajednica, koje rade i deluju u svojim molitvenim prostorima. Takva je Adventistička crkva u Petra Drapšina, kao i Hrišćanska Nazarenska zajednica u Valentina Vodnika. Hrišćanska baptistička crkva deluje u ulici Kolo srpskih sestara, dok Protestantska hrišćanska zajednica svoj hram ima na Bulevaru Evrope. Novi Sad ima i Mormonsku crkvu, dok je Starokatolička crkva posvećena Antunu Padovanskom u Petrovaradinu u međuvremenu adaptirana u pravoslavni hram, Crkvu pokrova presvete Bogorodice.
Uprkos tome što je Novi Sad bogat brojnim verskim objektima, većini njih moći ćete da se divite isključivo – spolja. Najveći broj molitvenih hramova, pogotovo manjih verskih zajednica, gotovo uvek je – zaključan i otvara svoja vrata za posetioce samo u toku velikih praznika ili prilikom obeležavanja ceremonija.
Autor: Bojana Kozomora
Foto: Jelena Ivanović, FB/Stare fotografije Novog Sada
