Mirna gradska oaza ušuškana između reke Dunav i planine Fruška Gora, Sremska Kamenica, jedna je od omiljenih destinacija Novosađana zbog svojih lepota, mirnih ulica, sremačkog vina ali i prostranog Kameničkog parka, idealnog za izlet u prirodi. Kroz istorijsku priču o mestu u kom je svoje poslednje godine života proveo i čuveni dečji pesnik i lekar, Jovan Jovanović Zmaj, upoznajemo vas sa prigradskim naseljem Sremska Kamenica i njenim najinteresantnijim znamenitostima.

Sremska Kamenica je gradsko naselje, koje zbog svog povoljnog položaja između desne obale Dunava i severnih padina Fruške gore, stvara posebnu mikroklimu, ugodnu za život ljudi. Ima više od 12 hiljada stanovnika, a najznačajniji delovi Sremske Kamenice su: Gornja i Donja Kamenica, Čardak, Staroiriški put, Bocke, Tatarsko brdo i vikend naselja: Popovica, Paragovo, Glavica, Grigovac i Artiljevo. Sremska Kamenica je značajna i po tome što upravo ovde postoje instituti za kardiovaskularne i plućne bolesti i za onkologiju, koji predstavljaju jedinstvene ustanove u našoj zemlji.

Popularizaciji ovog mesta doprinela je i kuća u kojoj je živeo čuveni čika Jova Zmaj, kasnije pretvorena u muzej, a da je on bio veliko pesničko ime čije pesme deca vole da pevaju i danas, dokaz su i spomenici u njegovu čast, u centru Kamenice, ali i centru Novog Sada.

Sremska Kamenica ima bogatu prošlost

Pre oko 2.300 godina ovom teritorijom, vladalo je ratoborno ilirsko pleme Tribali, da bi ih kasnije porazilo keltsko pleme Skordisci, koji su se zadržali narednih 100 godina. Dolaskom Rimljana na ove prostore, utvrđena je granica na Dunavu, koja je trebala čuvati carstvo od upada varavara sa severa. Između današnjeg Petrovaradina i Kamenice podignuta je rimska tvrđava, tzv. Kuzum i vojni logor. U blizini logora, niklo je naselje, na mestu današnje Sremske Kamenice. Prvi pisani podatak o Sremskoj Kamenici potiče od 8. jula 1237. god, kada je ugarski kralj Bela IV poklonio ovaj posed manastiru Belafons (cistercitska opatija u današnjem Petrovaradinu). Za vreme ugarske vladavine ovaj zanatski i trgovački centar nosi naziv Kamenac. Dolaskom Turaka mesto je bilo razoreno i opustošeno i tako je bilo sve do početka XVIII veka, do dolaska Habzburgovaca. Mesto je promenilo ime u Kamenic i 1728. god. prelazi u vlasništvo grofa Marcibanjija i njegovog zeta Karačonjija. Tada se Kamenica intezivno razvija, da bi 1886. god. postala opština. Godine 1955. Kamenica biva pripojena prvo Petrovaradinu, a potom Novom Sadu i to je ostalo do danas.

Kamenički park

Jedno od omiljenih izletišta Novosađana, koje se neretko nalazi i na obaveznim listama znamenitosti znatiželjnih turista koji posećuju Novi Sad, jeste Kamenički park. Sa površinom od oko 20 hektara, smatra se najvećim parkom na području Novog Sada. Smešten je nasuprot novosadskog Štranda i Ribarskog ostrva. U njemu se nalazi čuveni dvorac Marcibanji – Karačonji. Naime, izgradnju dvorca i uređenje parka započeo je Ištvan Marcibanji, savetnik carice Marije Terezije. Dvorac je gradila porodica  Marcibanji de Puho od 1797. do 1811. god. Od polovine XIX veka do 1918. god. bio je u vlasništvu porodice Karačonji.

Rekonstrukciju dvorca i izgradnju parka pratile su priče o ljubavi Gvida Karačonjija i Marije Marcibanji, koja je volela život u Beču. Naime, Gvido je dobio u miraz kameničko vlastelinstvo sa dvorcem i rešio je da za Mariju ovde preseli deo prestižnog Beča. Tada je dvorac dobio izgled reprezentativne klasicističke spratne građevine, koji je zadržao do danas. Park se prostirao na 28 hektara i uređen je po ugledu na engleske pejzažne parkove. Na brdašcu, koje je vlastelin nazvao Brežuljak ljubavi, postavljena je skulptura Pet glava, a na vrhovima tih stubova su predstavljeni članovi porodice Karačonji. Park je bio ukrašen sa još nekoliko skulptura – Pompejski stub, Adam i Eva, Devojka koja leži, Sfinga, i ostaci ovih umetičkih dela mogu se i danas videti na skrivenim proplancima parka. Kada izađete iz parka, šetnju možete nastaviti i šetalištem duž Dunava, odakle možete uživati u pogledu na reku, Most slobode, Ribarac i Novi Sad.

Posle 1918. godine dvorac i park postaju vlasništvo države i ovde je osnovan Dom srpsko-američkog prijateljstva, angažovanjem pukovnika Džona Frotingema i njegove supruge Jelene Lozanić, u Dom su smeštena i vaspitavana deca bez roditelja. Posle Drugog svetskog rata Kamenički park je često menjao vlasnike i vremenom je postao oaza za mnoge životinjske vrste. Ovde je 1975. god. smešteno Dečje selo, za decu bez roditeljskog staranja. Od 2008. god. dvorac se nalazi pod zaštitom države, kao spomenik kulture, i nije otvoren za posetioce.

U Kamenici se nalaze dve crkve

Srpska pravoslavna crkva Rođenja Presvete Bogorodice je izgrađena u duhu srpske tradicionalne arhitekture (moravski stil), sa elementima baroka. Građena je u periodu od 1737. do 1758. god, i to na mestu na kome je i ranije bio hram. Kamenička crkva čuva jednu istorijski značajnu ikonu Arhanđela Mihajla, ulje na platnu iz 1856. god. Pored umetničke vrednosti, njen značaj se ogleda u tome što su se pred ovom slikom 1903. god. zaverenici zakleli da će zbaciti kralja Aleksandra Obrenovića, što su i učinili. U crkvi se nalazi i jevanđelje pisano u Lavovu 1644. god. i pozlaćeni krst, koji je srpska delegacija dobila od ruskog cara Nikolaja I, 1854. god. U crkvenoj porti nalazi se objekat u kojem je još 1701. god. radila prva srpska narodna škola. Na temeljima tog starog objekta, kasnije je podignuta nova zgrada.

Rimokatolička crkva Našašće Svetog Križa, podignuta je 1746. god, na današnjem Zmajevom trgu, a kasnije je obnovljena i proširena, zalaganjem grofa Martona Marcibanjija. Grof Gvido Karačonji je 1869. god. poklonio crkvi orgulje i u njoj se nalaze četiri zvona različite veličine.

Škola za čuvare reda i zakona

Školska zgrada Centra za osnovnu policijsku obuku (ranije srednje škole unutrašnjih poslova) podignuta još 1848. god, za potrebe vojno-pionirske škole Habzburške monarhije, i bila je poznata pod imenom Kamenički Štift, a kasnije Kadetska škola. U ovoj zgradi radila je Žandarmerijska i podoficirska škola, Kadetsko učilište koje je preseljeno iz Osjeka, a nakon Drugog svetskog rata počinje školovanje policijskih kadrova. Zgrada je danas pravi istorijski spomenik, građen u stilu romantizma, nepoznatog autora. Osnova objekta je u obliku ćiriličnog slova “Ш”, kratkih dvorišnih krila. Oko objekta je bio uređen park, površine od oko 16 hektara, ali danas se na više od 14 hektara nalazi mnoštvo pratećih objekata.

Zmajev muzej

Kamenica je oduvek privlačila Novosađane svojim prirodnim lepotama, ugodnom klimom, mirnijim životom i divnim pogledom na Dunav. Poslednje godine života ovde je proveo čuveni Jovan Jovanović Zmaj. Kuća u kojoj je živeo od 1875. do 1904. god, pretvorena je u njegov muzej i predstavlja spomenik kulture. Nalazi se u ulici koja nosi njegovo ime, i to na broju 1. Kuća potiče iz druge polovine XIX veka, tipično panonskog tipa, pravougaone osnove i jednostavne fasade. Kuća je otvorena za posetioce 1933. god. Stalna postavka podeljena je na više celina, a muzej je otvoren od 9 do 16 časova radnim danom i od 9 do 14 časova subotom.

Spomenik Deca čika Jovi

U neposrednoj blizini ove kuće, na Zmajevom trgu, u centru Kamenice, nalazi se spomenik Deca čika Jovi, koji prikazuje pesnika kako detetu pruža knjigu. Skulptura je delo vajara Ivana Meštrovića, koju je on poklonio Matici srpskoj 1954, a na današnje mesto je postavljena tek 1973. god. Ime Jovana Jovanovića Zmaja nosi i osnovna škola u ovom mestu.

Kuća stara više od 200 godina

U Sremskoj Kamenici, u ulici Karađorđeva 21, nalazi se kuća stara više od 200 godina. Kako svedoči natpis na njenoj fasadi, sagrađena je 1797. god. Fasada i spoljašnjost ukrašeni su u baroknom stilu, ali unutrašnjost kuće je pretrpela značajne izmene, jer i danas služi kao stambeni objekat. Na kući stoji spomen ploča, koja kaže da je ovde odrastao dr Radivoj Simonović, srpski lekar i fotograf s kraja XIX i početka XX veka.

Široka turistička ponuda

Kamenica danas ima široku turističku ponudu restorana, vinskih podruma, prenoćišta… Bilo da ste se slučajno ili namerno našli u ovoj sremskoj varoši, možete degustirati čuveno sremsko vino u podrumu Šukac, uživati u specijalitetima restorana Kordun, Campus, Fruškogorska terasa, Sunce, čarde Sremac.., a po potrebi uzeti i prenoćište u nekom od objekata kao što je Zmajevo gnezdo.

Autorka: msr Ljiljana Dragosavljević Savin, istoričarka

Foto: Marko Pudić; Vladimir Veličković; Turistička organizacija Vojvodine