Kenigštetlerova palata je jedna od reprezentativnih novosadskih zgrada. Ime je dobila po svom vlasniku, jevrejskoj porodici Kenigštetler.

Braća Kenigštetler su bili poznati novosadski privrednici, koji su proizvodili alkoholna pića i vinsko sirće. Preci ove jevrejske porodice, Abraham i njegov sin David, su u prvoj polovini XIX veka bili učitelji u Jevrejskoj školi. Prvu fabriku Kenigštetleri su otvorili 1861. god. Njihovi proizvodi važili su za veoma kvalitetne, što potvrđuju brojna odlikovanja na izložbama u Beču, Pragu, Lincu i Apatinu. Svoje proizvode prodavali su u prodavnici “Kod zlatnog burenceta”, u njihovoj kući na Žitnom trgu (današnji Trg Marije Trandafil 7), zapravo u produžetku nekadašnje Ćurčijske ulice. Ovo je jedna od retkih bogatih novosadskih porodica, koja nije podigla kuću u Glavnoj ulici, i pri tome nisu ni malo pogrešili. Oni su izabrali plac pored Žitne pijace, “Miletićeve” Srpske narodne škole i blizu poznate narodne kafane “Tri krune”, na uglu Temerinske i Kisačke ulice.

Kenigštetlerovi su 1894. god, na mestu stare kuće, podigli veliku i luksuznu porodičnu kuću. Kenigštetlerova palata pripada stilu istoricizma. Godina gradnje se nekada mogla videti u okviru dekoracije od kovanog gvožđa, u polukružnom svetlarniku, nad ulaznim vratima. Projektant ovog eklektičkog zdanja ostao je nepoznat. Fasada zgrade na spratu je pokrivena klinker opekom i ovde se nalazi osam gusto postavljenih prozora. Fasada prizemlja zgrade je obrađena rustično, u imitaciji naglašenih kvadera, i ovde je smešteno sedam prozora. U središtu se nalazi mali balkon sa gvozdenom ogradom. Prozori pri desnom uglu pripadaju tipu kibic fenstera. Unutrašnjost palate bila je bogato dekorisana. Stari enterijer je danas potpuno promenjen usled renoviranja zgrade. Ona više nema stambenu namenu i nalazi se u vlasništvu jedne kompanije.

Istovremeno sa gradnjom ove palate, porodica Kengštetler započela je i izgradnju nove fabričke zgrade – Sirćetane. Ona je podignuta u blizini njihove stambene palate, u dubini placa, van regulacije tadašnje Kazandžijske ulice (danas Jovana Subotića 18). Uspešnim poslovanjem Kenigštetleri su u kasnijem periodu podigli još jednu veću fabriku alkoholnih pića – “Fabrika likera”. Ona je sagrađena na Limanu, u novoformiranoj industrijskoj zoni. Porodicu Kenigšteter je, nažalost, zadesila sudbina ostalih novosadskih Jevreja tokom Drugog svetskog rata. Tragično su stradali u novosadskoj raciji 1942. god. i u Aušvicu.

Autor: msr Ljiljana Dragosavljević Savin, istoričarka

Foto: Marko Pudić