Jedan od pokazatelja da je Novi Sad oduvek važio za grad koji kulturu živi (i pre i nakon godine titule Evropske prestonice kulture), jeste i mreža kulturnih stanica koje, kao trajni legat Novom Sadu, nastavljaju da donose uzbudljive kulturne, alternativne umetničke događaje. Glavna prednost ovih centara kulture jeste decentralizacija sadržaja, što znači da su ovi prostori raspoređeni po čitavom gradu i okolini Novog Sada i kao takvi predstavljaju jedinstveni model u Evropi. Na ovaj način su i građani dobili priliku da aktivno učestvuju u kreiranju događaja i u njihovoj realizaciji, ali i da, kao svojevrsni mostovi kulture, ožive novosadske kvartove.
Donosimo vam zanimljivosti o osam kulturnih stanica, koje vam toplo preporučujemo da redovno posećujete, a pratite i kalendar na zvaničnom sajtu kako biste bili u toku sa svim dešavanjima širom grada.
KS Eđšeg: Mesto za kulturne priče
Jedno od najlepših zdanja na Grbavici, dvorac Eđšeg, nekadašnji je prostor prvog sportskog udruženja na ovim prostorima, a danas predstavlja novi centar kulturnih događaja, od plesnih i književnih večeri, do koncerata klasične muzike, radionica i edukativnih sadržaja.
Zdanje izuzetne lepote, izgrađeno 1890. godine, bilo je mesto okupljanja sve do momenta kada je, krajem 20. veka, palo u zaborav.
Godine 2012. obnovljen je uz pomoć sugrađana i komšija, te sada otvara vrata svima koji žele da učestvuju u kreiranju performansa, izložbi, kamernih koncerata i drugih kreativnih sadržaja.
Da li ste znali da je čuveni arhitekta, Đerđ Molnar, projektovao ovo zdanje u čast 100 godina postojanja Streljačkog društva?
U Eđšegu je osnovana Streljačka družina koja je predstavljala jedno od prvih udruženja građana. U njemu je održana i prva zanatsko-industrijska izložba, preteča današnjeg Novosadskog sajma.
Posle Drugog svetskog rata, Eđšeg je prepušten zaboravu, te je zanemaren toliko da je krajem 20. veka bio gotovo razrušen. Ponovo je zablistao 2012. godine, kada je potpuno renoviran i sada predstavlja prvu Kulturnu stanicu Novog Sada.
KS Svilara: Fabrika kulturnih sadržaja
Da li ste znali da je nekadašnja fabrika za bojenje svile – Svilara – na području najstarijeg Almaškog kraja u Novom Sadu, obnovljena u susret godini titule EPK posle gotovo 200 godina? Svilara danas predstavlja fabriku kulturnih sadržaja, a ujedno je i simbol industrijskog nasleđa Novog Sada, koje je u toku priprema za Evropsku prestonicu kulture rekonstruisano u kulturnu stanicu.
Sam Almaški kraj, u kojem se Svilara nalazi, bio je svojevremeno prva industrijska zona Novog Sada, a svilarstvo prva industrijska grana (na parni pogon).
Svilarstvo je podsticano za vreme Austrougarske monarhije u Vojvodini, zato što je ovde bilo mnogo belog duda, na kojem živi svilena buba od čijih se svilenih niti i čaure pravi svila.
Danas u Almaškom kraju svile više nema, ali stara fabrika i prepoznatljivi dimnjak dugo su čuvali uspomenu na vreme kad je Svilara bila generator privrednog i društvenog razvoja kraja.
Preko puta KS Svilara, na fasadi susedne zgrade nalazi se interesantan mural, rečenica Mike Antića posvećena svili.
U toku godine titule EPK, Svilara je okupljala sugrađane, umetnike i kreativce u cilju njihovog uključivanja u kulturne aktivnosti grada, a nakon istorijske godine za Novi Sad, ona je ostala kao trajni legat gradu radi održavanja umetničkih događaja na Podbari.
KS Liman: Centar omladinskog stvaralaštva
Kulturna stanica Liman je centar omladinskog stvaralaštva i prvi je obnovljeni objekat u Distriktu, nekada zapuštenom industrijskom centru na području nekadašnjeg Velikog Limana. Ovo novo mesto za „proizvodnju kulture” nastalo je na tekovinama industrijskog razvoja Novog Sada, na području starih fabrika i stare industrijske zone.
Možda niste znali, ali krajem osamdesetih, ovaj kraj postao je oronuli deo grada, u fabričke barake uselile su se zanatlije, a nešto kasnije i umetnici koji su naišli na pogodna mesta za ateljee. U susret godini titule EPK, nametnula se ideja stvaranja novih kulturnih prostora za rad i boravak umetnika u Novom Sadu. Otvorena u susret četvrtom Kaleidoskopu kulture 2021. godine, KS Liman sada ponosno krasi Distrikt, jedinstvenu kulturnu četvrt u ovom delu Evrope.
KS Bukovac: Kulturna oaza nadomak grada
Na samo desetak kilometara od Novog Sada, na obroncima prelepe Fruške gore, nalazi se KS Bukovac, idealno mesto kulture za beg od gradske gužve. U okviru nje je i kulturno-umetničko društvo sa razvijenom međunarodnom saradnjom, koje nosi ime čuvene pesnikinje Milice Stojadinović Srpkinje, čija se rodna kuća nalazi u centru Bukovca.
Ono što je čini autentičnom su velike zelene površine na kojima su se tokom godine titule EPK održavali umetnički sadržaji.Osim toga, KS Bukovac je prepoznatljiva po projekcijama filmova sa originalnih filmskih traka, što dobija novu namenu u interpretaciji kulturnog nasleđa kraja.
KS Mlin: mesto gde kultura raste.
Ova kulturna stanica nalazi se u nekadašnjem radničkom kraju, a danas je centar kreativnih umetničkih i drugih kulturnih sadržaja namenjenih deci.
Kulturna stanica Mlin nalazi se u Radničkoj ulici, na mestu bivše fabrike testenine, koja je zahvaljujući inicijativi EPK restaurirana i danas je svojevrsni centar kulture za najmlađe.
Valja napomenuti i da je ovaj kraj nekada bio deo Velikog Limana, jednog od središta industrijalizacije Novog Sada. Radnici koji su ovde i živeli sa svojim porodicama ostavili su značajan trag u istoriji grada.
KS Rumenka: Tradicija i moderno stvaralaštvo
Ova kulturna stanica nalazi se u autentičnom vojvođanskom naselju nadomak Novog Sada, a obnovljena je kako bi se nastavio i unapredio rad istoimenog kulturnog centra. Kako je stanovništvo Rumenke etnički vrlo raznoliko (možda niste znali, Rumenka se prvi put pominje i pre Novog Sada, davne 1237. godine), ova kulturna stanica je orijentisana ka svim uzrastima i svim nacionalnim zajednicama. Dovoljan razlog da je posetite i uživate u nekom od kulturnih događaja.
KS Barka: Kultura na obodu grada
Ukoliko još niste posetili Barku, nalazi se na obodu grada, u kraju Slane bare, Vidovdanskog naselja i Klise. Kulturna stanica Barka doprinosi tome da sugrađani dožive ovaj kraj kao novi centar dešavanja i atraktivnu lokaciju sa brojnim kulturnim događajima. U sklopu kulturne stanice nalazi se ogranak Gradske biblioteke i mesna zajednica Slana bara. Takođe, pored sale pogodne za savremeno pozorište, performanse, koncerte i razne druge događaje, postoji i veliko dvorište koje pruža mogućnosti organizacije događaja i na otvorenom.
KS Kovilj: Nasleđe bačke ravnice
Kraj godine titule Evropske prestonice kulture obeležilo je i otvaranje nove kulturne stanice u Kovilju, prekoputa rodne kuće Laze Kostića, koji je, pored bogate istorije i tradicije, najveći ponos ovog sela u okolini Novog Sada.
Kuća u kojoj se nalazi nova kulturna stanica postala je novo mesto savremenih kulturnih događaja. Kovilj sada postaje idealna lokacija za bioskop na otvorenom, u svom novom amfiteatru, zatim letnju pozornicu, književne manifestacije, koncerte i brojne druge programe, te nezaobilazna stanica za sve posetioce na proputovanju Vojvodinom.
Ukoliko do sada niste posetili mrežu kulturnih stanica, proleće pred nama idealna je prilika da se susretnete s novim prostorima za kulturu koji će obogatiti Novi Sad i okolna mesta.
Foto: Jelena Ivanović, Vladimir Veličković
