Stara izreka kaže da si bogat onoliko koliko imaš prijatelja, a Novi Sad je posebno nakon godine titule Evropske prestonice kulture učvrstio brojna prijateljstva sa umetnicima iz čitavog sveta. Multikulturalni grad oduvek propagira bogatstvo različitosti negujući međunarodnu saradnju, ali sa ovih 14 gradova, raspoređenih na čak četiri kontinenta, Novi Sad neguje posebne odnose, te vam u nastavku predstavljamo koji su gradovi pobratimi ove prestonice kulture. Njihove nazive možete pronaći i na tabli gradova-pobratima, koja se nalazi na ulazu u Gradsku kuću.
Modena (Italija)
Prvu povelju o bratimljenju Novi Sad je potpisao je 1964. godine sa italijanskim gradom Modenom. Upravo ovaj pobratim prvenac zauzima počasno mesto, te je Modena ujedno i naziv za jednu od najpoznatijih ulica u Novom Sadu, a u Modeni se jedan od prelepih parkova zove se upravo Parco piazza d’armi Novi Sad. Šarmantni grad na severu Italije, poznat po automobilizmu i kao sedište fabrike Ferrari, udaljen je od Novog Sada 950 kilometara, a s našim gradom ima dve sličnosti. Oba su veliki univerzitetski centri, a ove gradove spajaju i uspešni odbojkaški klubovi.
Čangčun (Kina)
Nakon potpisivanja Povelje o bratimljenju s Modenom, Novi Sad je 10. novembra 1981. godine dobio još jednog brata – kineski grad Čangčun. U vreme prosperiteta, kada je Novi Sad postao bogatiji za Most slobode, Spens i novu zgradu SNP-a, ujedno je dobio i novog prijatelja udaljenog neverovatnih 7700 kilometara. Ovaj sudar evropskog i azijskog sveta pokazao se vremenom kao jedan od najcenjenijih saveza između svetskih gradova. Ova dva grada dele ne samo titulu univerzitetskih centara svojih zemalja, već i ponosno nose zvanje sajamskih metropola (sajam poljoprivrede). Pored toga, u Čangčunu se nalaze nacionalni istraživački i tehnološki centri, dok je Novi Sad nezaobilazna destinacija za naučno-tehnološka istraživanja u Srbiji. U znak prijateljstva, Čangčun je uveo posebnu gradsku liniju i autobus koji nosi ime Novog Sada. Putnici na ovom autobusu mogu se upoznati sa lepotama i znamenitostima Evropske prestonice kulture, zahvaljujući fotografijama i podacima istaknutim unutar vozila.
Dortmund (Nemačka)
Nemački grad, koji je kao deo Rurske oblasti 2010. godine takođe bio Evropska prestonica kulture, u godini naše titule EPK je obeležio čak 40 godina od bratimljenja sa Novim Sadom. Povelju su dva grada potpisala 1982. godine i od tada sa Dortmundom negujemo izuzetne odnose i međusobnu saradnju, a svrhu obeležavanja ovog jubileja, jedan od trgova Dortmunda nosi ime vojvođanske prestonice. Upravo je Novosadski trg, koji se nalazi u srcu jedne od najlepših evropskih metropola, simbol plodne saradnje dva grada.
Jedna od uspešnih saradnji sa Dortmundom je, podsetimo, i jedinstven događaj u svetu klasične muzike – Betoven maraton, realizovan krajem juna 2022. u Novom Sadu, kada je publika imala jedinstvenu priliku da sluša svih 9 simfonija u jednom danu, a sve zahvaljujući saradnji sa Dortmundskom filharmonijom i dirigentom Gabrijelom Felcom.
Norič (Engleska)
Jedan od najbolje očuvanih srednjovekovnih gradova Engleske, postao je grad pobratim Novog Sada 1989. godine. Prijateljstvo gradova udaljenih 1.500 kilometara, vrlo brzo nakon potpisivanja stavljeno je na najteži test – ratova u bivšoj Jugoslaviji, sankcija i izolacije. Međutim, iz svega toga razvila se plodna saradnja na svim poljima, pogotovo humanitarnom. Upravo su, zahvaljujući velikodušnom humanitarnom angažmanu tokom devedesetih, bračni par iz Noriča, Dajana i Piter Berkli postali počasni građani Novog Sada. 1993. godine.
Simbol Noriča, grada u istočnoj Engleskoj, takođe je tvrđava, baš kao i u Novom Sadu. Na brdu u samom centru grada, nalazi se kamena tvrđava iz 1100. godine, sa koje se pruža impozantan pogled na ceo grad. U ovoj tvrđavi prvobitno je živela vlastela, potom je u 14. veku postala zatvor koji je sadržao tamnice, a danas je njena namena potpuno drugačija jer je ostala očuvana kao muzej.
Iliupoli (Grčka)
Nakon saveza sa četiri grada-pobratima koje je Novi Sad stekao za vreme bivše SFRJ, prvi naredni prijatelj Novog Sada bio je Iliupoli, sa kojim je povelja potpisana 1994. godine. Ovaj grčki grad koji se nalazi na poluostrvu Atika i predstavlja predgrađe Atine, neretko nazivaju Gradom sunca, a u cilju negovanja tradicionalno dobrih odnosa dva naroda, Poveljom su Novi Sad i Iliupoli postali dva grada pobratima.
Budva (Crna Gora)
Dve godine kasnije, 1996. godine, pobratimski odnos uspostavljen je i između Budve i Novog Sada. Tako je naš grad učvrstio prijateljske odnose i sa jednim od najstarijih gradova na Jadranu, koji je nastao pre gotovo 3000 godina. Novi Sad, prošlogodišnja Evropska prestonica kulture, delio je iskustva i znanja sa Budvom u procesu kandidovanja za ovu prestižnu titulu. A ono što takođe povezuje ova dva grada jeste letnji Sea Dance festival, koji je nastao u saradnji sa novosadskom Exit fondacijom.
Temišvar (Rumunija)
Posle devet godina, odnosno 3. avgusta 2005, naš rumunski grad pobratim postao je Temišvar, koji je nakon Novog Sada preuzeo titulu Evropske prestonice kulture 2023. sa još dva evropska grada. Temišvar je udaljen svega 140 kilometara od Novog Sada, a sedište je kulturnog i istorijskog života Srba u Rumuniji i sedište Eparhije temišvarske Srpske pravoslavne crkve. Iako je saradnja Novog Sada i Temišvara uspostavljena 2005. godine, istorijske veze su uspostavljene nekoliko vekova ranije. Srbi naseljavaju ovo područje još od 17. veka, a u Temišvaru se i danas neguju srpska kultura, istorija i jezik. Jedan od primera je i program Radio Novog Sada, odnosno Radio Temišvara, na jeziku grada pobratima. Pored toga, primetna je saradnja u oblasti kulture u vidu održavanja Revolution festivala u Temišvaru u organizaciji novosadske Exit fondacije, ali i drugi projekti.
Nižnji Novgorod (Rusija)
Milionski grad i jedan od industrijskih ruskih centara postao je 2006. godine još jedan grad-pobratim Novog Sada. Iako je udaljen čak 2600 kilometara, saradnja ova dva grada prednjači u oblasti privrede, te se tako i Njižnji Novgorod našao na listi prijatelja Novog Sada koja krasi Gradsku kuću u srcu Evropske prestonice kulture.
Pečuj (Mađarska)
Naredni grad pobratim, sa kojim je Novi Sad potpisao Povelju, jeste mađarski grad Pečuj. Ovaj grad najprepoznatljiviji je po proizvodnji svetski čuvene Žolnai keramike, a znamo da je krov 72 metra visoke Crkve imena Marijinog, poznatije kao novosadska Katedrala, prekriven upravo Žolnai keramikom iz bratskog grada. Osim po keramici, ovaj grad je, poput svog brata Novog Sada, poznat kao grad bogate istorije i kulture. Upravo to nas dovodi do još jedne interesantne poveznice ova dva grada – titula Evropske prestonice kulture, koju je Pečuj ponosno nosio 2010. godine.
Gomelj (Belorusija)
Grad Gomelj, jedan od najstarijih u Belorusiji, koji se pominje i u čuvenoj Bajaginoj pesmi Voz, sa Novi Sadom potpisao je čuvenu Povelju o bratimljenju 2013. godine, kada su učvršćeni odnosi dvaju gradova. Iako je Gomelj zahvaćen radijacijom nakon eksplozije Černobilja 1986. godine, danas je on bezbedan grad za stanovanje, koji ima šta da ponudi svojim posetiocima. Poput Novog Sada, epitet grada kulture ovaj pobratim je dobio zahvaljujući velikom broju pozorišta, galerija i muzeja koji su privlačni posetiocima, ali i brojnim kulturnim manifestacijama koje se održavaju u tom gradu. Kvalitet učvršćenih odnosa prožima se i kroz činjenicu da u Novom Sadu postoji i Počasni konzulat Republike Belorusije.
Toluka (Meksiko)
Dve godine kasnije, 2015, Novi Sad je dobio svoj prvog prekookenskog pobratima – meksički grad Toluka, sa kojim je prve kontakte ostvario početkom osamdesetih godina prošlog veka. Uprkos velikoj udaljenosti od čak 10.600 kilometara, glavnu poveznicu ova dva prijateljska grada čini bogatstvo kulturno – istorijskog nasleđa, a Toluka je poput Novog Sada, važan univerzitetski centar.
Kumanovo (Makedonija)
Bratstvo gradova koji su nekada bili pod jednom zastavom, utvrđeno je Poveljom potpisanom u novembru 2019. godine, na 500. godišnjicu osnivanja grada Kumanovo. Ovim potpisivanjem, stvoreni su uslovi za ekonomsku, ali i saradnju u oblasti kulture, nauke, obrazovanja, turizma, sporta… Kumanovo, 12. po redu grad-pobratim Novog Sada, drugi je po veličini grad u Severnoj Makedoniji sa značajnim brojem stanovnika srpske nacionalnosti i ima velik značaj za srpsku zajednicu u Severnoj Makedoniji, kao i za važne trenutke srpske istorije.
Taverni (Francuska)
Mrežu prijatelja u svetskim i evropskim okvirima Novi Sad je proširio i sredinom februara 2020. godine, kada je prijateljstvo sklopljeno sa francuskim gradom Tavernijem. Saradnja ova dva grada postojala je i ranije, a bazira se na temeljima prijateljstva između Srbije i Francuske koje traje dugo, a najsnažnije je bilo između 1915. i 1930. godine. Upravo je to iznedrilo i potpisivanje sporazuma, te je Novi Sad postao bogatiji još za jednog „brata“.
Aleksandrija (Egipat)
Poslednjeg i najmlađeg prijatelja, 14. po redu, Novi Sad je dobio u septembru prošle godine, kada je potpisan Sporazum sa egipatskim gradom Aleksandrijom, koji je drugi grad po veličini, a osnovan je 331. godine p.n.e. Na osnovu ovog sporazuma, uspostavljena je saradnja u oblasti kulturnog, umetničkog i istorijskog nasleđa, zaštite životne sredine, obrazovanja, zdravstvene zaštite i razvoja turizma. Ono što vezuje ova dva grada je multikulturalnost, jer se i u Aleksandriji govori više svetskih jezika, a interesantno je i da oba grada pobratima predstavljaju kulturno i naučno središte svojih zemalja, zbog čega je saradnja i ostvarena na ovim poljima.
Autorka: Marina Marić
Foto: Vladimir Veličković, Unsplash, Wikimedia commons, Pexels, Pixabay
