Prvi novosadski film sniman je tokom 1915. godine. Za ovo ostvarenje vezano je mnoštvo anegdota i zanimljivosti, a u središtu je jedan mladić koji je zbog ljubavi ka filmu bio spreman na rizike i doživeo da ga oduševljena publika nosi na ramenima. Nažalost, njegov preran odlazak sprečio je da ostvari sve svoje filmske snove. Ovo je priča o filmu “Lopov i detektiv”.

Propaganda koja je pratila Prvi svetski rat u velikoj meri uticala je na razvoj filmske industrije. Tih godina u Novom Sadu delovala je ispostava ugarske produkcijske kuće Proja iz Kluža. Za ovu produkcijsku kuću nekoliko godina ranije filmove je snimio i Mihalj Kertez, kasnije slavni Majkl Kertiz, reditelj Oskarom nagrađene Kazablanke. U ovim filmovima glumio je i Mihalj Varkonji, kasnije holivudski glumac Viktor Varkoni koji je ostvario niz značajnih uloga, uključujući i Za kim zvono zvoni sa Garijem Kuperom i Ingrid Bergman.
Osnivač Proje Jene Jenović, inače upravnik Narodnog pozorišta u Klužu, jula 1915. u Novom Sadu je snimio film koji nije sačuvan, ali je u štampi tog vremena zabeležena vest o peštanskoj premijeri. Pored pečujskih glumaca u filmu su glumila i dvojica Novosađana – Ferenc Šomon i Vladimir Totović, koji će kasnije postati pionir sprske kinematografije i prvi srpski filmadžija.

Totović je rođen 1896. u novosadskoj trgovačkoj porodici, i trebalo je da nastavi očev posao, ali se protiv njegove volje posvetio filmu. Za kinematografiju ga je zainteresovao prijatelj Ferenc Šomon, poslednji Nemac koji je pohađao Srpsku pravoslavnu gimnaziju – doduše vrlo neuspešno, pa je zarađivao kao statista na filmovima snimanim u Berlinu.

Nakon što je 1915. završio trgovačku školu sa odličnim uspehom, 17-godišnji Totović pripremao se za studije na Bečkoj trgovačkoj akademiji. Tada je postao vlasnik svoje prve kamere. Navodno mu je otac Jovan, bogati trgovac, kupio malu ernemann kameru i filmsku traku, a prema drugom izvoru, Vladimir je sam sebi kupio kameru od ušteđevine. Tako je počeo da stvara filmove. Tokom leta snimio je kraći film Spasilac, sa svega nekoliko kadrova, u kojem devojka upada u duboku vodu, a spasavaju je vučjak i mladić, kojeg glumi sam Vladimir. Spasilac je bio neka vrsta probnog filma. Tokom avgusta, Totović je u Pešti glumio u tri filma producentske kuće Korvin. Želeo je da ovlada svim neophodnim znanjima u vezi sa produkcijom i snimanjem filmova.

A onda je krajem oktobra i početkom novembra te godine počeo da snima film Lopov kao detektiv. Bio je to nemi film, a Totović je od majke pozajmio novac za snimanje. Scenario je napisao sam, i glumio je glavnu mušku ulogu. Njegova sestra Julijana tumačila je ulogu baronice Habenihts, dok su ostatak glumačke postave činili njegovi prijatelji – Ferenc Šomon, Vojin Tatić, Rožika Kuborci, Đorđe Teodorović, Đura Gvozdenović, te Milan Prodanović koji je kasnije postao poznati novosadski lekar.

Film je pričao priču o izgladnelom Totu (istog imena kao i proslavljeni lik iz italijanskih komedija) koji je ukrao dijamantski nakit od baronice, ali i njega pokradu lopovi. On potom uz pomoć dva policajca, koje su igrali Teodorović i Gvozdenović, pokušava da uhvati lopove. S obzirom na to da je prvi bio visok i mršav, a drugi nizak i punačak, ova dva policajca su izgledala su kao novosadska verzija Pata i Patašona, čuvenog danskog komičarskog dua. Film je imao srećan kraj – za uspešno hvatanje lopova glavni lik u filmu dobio je hiljadu kruna.

Film je sniman u Poštanskoj, Zmaj Jovinoj i ulici Ilije Ognjanovića, kao i jednoj zgradi pored katedrale koja više ne postoji. U čitavom poduhvatu glavnu reč je vodio sam Vladimir, a asistent mu je bila njegova sestra Juca. Od noćnih stražara pozajmili su mundire, i kredom su iscrtali dugmad i sve oznake policajaca. Vladimir je film delom montirao u očevoj radionici, više uz pomoć snimatelja i tehnike Korvina.

Premijera filma Lopov kao detektiv bila je u prepunom novosadskom bioskopu Korzo, 17. januara 1916. god. Oduševljena publika na ramenima je iznela Totovića. I sledećeg dana sve ulaznice su bile rasprodate.

Dva dana kasnije Totović je otputovao za Budimpeštu, gde je prodao svog Lopova za 3560 kruna, od čega je majci vratio pozajmicu od 3380 kruna. Nakon ovoga Totović je otputovao na studije u Beč, gde je nastavio da intenzivno glumi. Želeći da što pre prikupi pare za sledeći film, glumio je sve, od glavih do manje sporednih uloga, a po potrebi je bio i statista. Za producentsku kuću Saša snimio je tri filma, ali kako su oni davali primat dokumentarcima i žurnalima, a Totović umetničkom filmu, on se okreće ka manjem producentu Regent, za koji snima šest filmova.

Vladimir Totović je pokazivao sklonost ka komediji. Kako je pisao bratu u Prag, naziv njegovog sledećeg filma trebalo je da bude Mrtvački klub. Planirao je da ovaj film ima komični karakter sa dosta avanturističkih scena.

Međutim, sredinom aprila 1916. Totović dobija poziv za regrutaciju. Nakon šestomesečne obuke kao austrougarski vojnik odlazi na italijansko ratište. Poginuo je na frontu, oko reke Soče u Sloveniji 1917. Imao je samo devetnaest godina.

Vladimir Totović je bio producent, režiser, snimatelj i glumac – prvi Srbin koji se bavio svim tim filmskim poslovima. Koliko se zna, za sobom je ostavio dva novosadska filma koja je sam osmislio i režirao, i desetak dela u produkciji peštanskih i bečkih filmskih kuća u kojima je glumio.

Autor: msr Ljiljana Dragosavljević Savin, istoričar