Petrovaradinska tvrđava građena je u 18. veku na ostacima ranijih istorijskih utvrđenja brojnih kultura i civilizacija, koje su se našle na ovim prostorima. Tvrđava je imala ogroman vojno-strtegijski, politički, trgovački i kulturni značaj. Značaj kapija ogledao se u tome što se kroz njih odvijala sva komunikacija tvrđave sa svetom izvan nje, a njihov strateški raspored i saobraćaj je uticao na jačinu tvrđave. Petrovaradinska tvrđava imala je glavne i dosta sporednih kapija. Smatra se da je na tvrđavi postojalo oko 30 kapija. Za razliku od ostalih delova tvrđave koji su morali su biti građeni po unapred određenim strogim pravilima, kod kapija su inženjeri imali apsolutnu umetničku slobodu.
Kapije pod ključem
Kapije su dobijale imena po vladarima ili po mestima do kojih su vodile. Nazivi kapija na Petrovaradinskoj tvrđavi bili su: Beogradska kapija, Kapija Karla VI, Molinrijeva kapija, Kapija Leopolda I, Dvorsku kapija, Vodena, Kamenička, Novosadska kapija… Ove kapije su nekada imale posebna vrata izrađena od kvalitetnog hrastovog drveta, ojačanog metalnim pločama, koje su bile pričvršćene jakim metalnim zakivcima. Kapije su se zaključavale posle smene straže, jedan sat pre zalaska sunca, a ključ od njih bio je kod glavnog komadanta. Ukoliko bi se neko od naroda našao izvan kapija posle zaključavanja mogao je da uđe jedino uz dobro opravdanje i na mala vrata. Postojala je i lozinka za ulaz, koja se menjala svakog jutra.
Beogradska kapija kao simbol slobode
Sagrađena je 1753. godine između Bastiona sv. Benedikta i Bastiona sv. Franciske, na glavnom putu prema Sremskim Karlovcima i Beogradu. Nekadašnja kapija je, pored današnje, obuhvatala i prednju otvorenu kapiju i most preko šanca, ali je to uklonjeno pred Drugi svetski rat, prilikom rekonstrukcije puta i pravljenja još jednog kolskog prelaza. Ova kapija se sastoji od dve različite fasade, spoljne koja je duga 20 i unutrašnje koja je duga 40 metara, dok je visina obe 10 metara. Sa unutrašnje strane, prema Podgrađu, nalazi se otvoreni trem, odakle se silazi u odzemno minsko polje. Fasada je oblikovana u barokno-klasicističkom stilu.
Iznad ovalnog prolaza nalazio se grb Novog Sada, koji je u periodu obnove (2011 – 2015. god), zamenjen replikom ploče sa bareljefom na kome je prikazan ulazak srpske vojske u Novi Sad, sa tekstom: ”Devetog novembra 1918. godine, za vreme vladavine Kralja Petra I Velikog oslobodioca, a pod vrhovnom komandom prestolonaslednika regent Aleksandra, kroz ovu kapiju prođoše prvi odredi pobedonosne srpske vojske, donoseći slobodu Vojvodini”. Originalni barljef bio je rad novosadske vajarke Zlate Markov Baranji.
Autor: msr Ljiljana Dragosavljević Savin, istoričar
Foto: Jelena Ivanović
