Nedelju vizuelne umetnosti, četvrtu po redu na ovogodišnjem Kaleidoskopu kulture u Novom Sadu, započinjemo otvaranjem izuzetne izložbe slika Sava Šumanović i evropski realizmi dva svetska rata. Po prvi put u Evropskoj prestonici kulture, u okviru jedne izložbe, novosadska publika će imati jedinstvenu priliku da pogleda sabranu kolekciju slika Save Šumanovića, jednog od najznačajnijih srpskih slikara 20. veka i to istovremeno u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog, Galeriji Matice srpske i Galeriji slika Sava Šumanović u Šidu. Izložba takođe uključuje i programski povezanu postavku u Galeriji likovne umetnosti Poklon zbirka Rajka Mamuzića. U susret izložbi, porazgovarali smo sa autorkom izložbe Milanom Kvas, upravnicom Spomen-zbirke Pavle Beljanski, koja nas uvodi u svet slika ovog istaknutog srpskog slikara.
Značaj Šumanovićevih dela iz kolekcije Pavla Beljanskog i zbirke modernog slikarstva Galerije Matice srpske bio je nezaobilazan u predstavljanju vrednosti kulturne baštine Novog Sada, u godini kada ovaj grad nosi titulu Evropske prestonice kulture, objasnila nam je autorka Milana Kvas.
„Zbirka Pavla Beljanskog utemeljena je na delima jugoslovenskog slikarstva nastalim između dva svetska rata, izabranim prema ukusu kolekcionara opredeljenog za umereni modernizam građanske kulture, čiji je Beljanski bio predstavnik par exellence. Ta celina, prema svojoj kompaktnosti i ujednačenoj strukturi, uprkos različitim poetikama pojedinačnih umetnika, predstavlja antologiju jednog od tokova realističkih orijentacija u međuratnom periodu. Bio je to povod za tematsko uobličavanje izložbe posvećene ovom razdoblju i jednom umetniku iz kolekcije Beljanskog, Savi Šumanoviću, kroz čiji opus se možda najjasnije uočavaju veze sa dominantnim realističkim orijentacijama u evropskoj umetnosti između dva svetska rata“, objašnjava Milana Kvas.
Sava Šumanović kroz više od stotinu dela
Slikarski opus Save Šumanovića (1896–1942) gotovo u potpunosti pripada međuratnom periodu. Njegove pojedine slike ili čitavi ciklusi pokazuju direktnu uključenost u faze razvoja evropskog modernizma, važnih za recepciju evropskih uticaja u srpskoj i jugoslovenskoj sredini tokom dvadesetih godina prošlog veka. Treća karika u izlagačkom konceptu jeste Galerija slika „Sava Šumanović“ u Šidu, poklon umetnikove majke Perside Šumanović, bez čije zbirke, u kojoj dominira Šumanovićevo stvaralaštvo iz četvrte decenije 20. veka, ne bi mogli da se donesu zaključci o stvaralaštvu ovog umetnika u nacionalnim i internacionalnim okvirima.
Kako bi se stvorila celovita slika o Šumanovićevim realizmima između dva svetska rata i njihovim relacijama sa savremenim evropskim tokovima, uspostavljena je saradnja sa brojnim muzejima i institucijama čijom su ljubaznošću ustupljena dela za izlaganje, dragocene fotografije i arhivski materijal. Na taj način, publika dobija nesvakidašnju priliku da se u okviru jedne izložbe upozna sa 102 dela Save Šumanovića.
Šta očekuje novosadsku publiku?
Postavka u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog zamišljena je kao svojevrsna retrospektiva Šumanovićevog opusa. Šumanovićeve slike nastale u periodu između 1919. i 1941. godine iz javnih i privatnih zbirki Srbije, zatim muzeja Rijeke, Zagreba, Skoplja, Onflera i Larošela u Francuskoj, biće prikazane u kontekstu umetničkih zbivanja na evropskoj, posebno pariskoj umetničkoj sceni zahvaljujući brojnim fotografijama i dokumentima, u cilju kontekstualizacije nastanka i razvoja Šumanovićevog umetničkog koncepta.
Postavka u Galeriji Matice srpske iznosi zanimljivu muzejsku priču o pretvaranju privatne u javnu kolekciju. Sedamnaest Šumanovićevih dela nastalih između 1921. i 1925. godine, koja se danas čuvaju u Galeriji Matice srpske i Nacionalnom muzeju moderne umjetnosti u Zagrebu, deo su prvobitne, brojnije i kompleksnije Dorićeve zbirke. Nastala u periodu nakon prvog Šumanovićevog boravka u Parizu, ova dela pripadaju kompleksu evropskih realističkih tendencija ʼpovratka reduʼ na početku treće decenije 20. veka. Iako ograničena na jedan kratak period Šumanovićevog opusa, Dorićeva zbirka pruža uvid u izuzetno značajan period slikarevih formativnih godina, bez kojeg je nemoguće celovito razumevanje i predstavljanje umetnosti Save Šumanovića.
Postavka u Galeriji slika „Sava Šumanović“ u Šidu biće posvećena ciklusu Šidijanki – Kupačica, jedinstvenom u savremenim tokovima evropskog slikarstva. Nijedan slikar ovog podneblja nije stvorio tako upečatljivu seriju kao što je novorealistična i apstraktno-klasična serija „Šidijanke“.
Izložbu u tri muzeja prati reprezentativan, trojezičan katalog na srpskom, engleskom i francuskom jeziku, sa tekstovima istaknutih naučnih i muzejskih stručnjaka: prof. dr Zvonka Makovića, prof. dr Lidije Merenik, prof. dr Igora Borozana, dr Ane Ereš, dr Tijane Palkovljević Bugarski, mrs Sofije Milenković, Gordane Krstić Faj, mrs Tamare Ognjević i mr Milane Kvas.
Prateći programi izložbe
Tokom trajanja izložbe, organizuju se raznovrsni programi – predavanja, radionice sa decom predškolskog uzrasta i njihovim vaspitačima, kao i sa profesorima i učenicima osnovnih i srednjih novosadskih škola, ali i sa Karlovačkom gimnazijom, te radionice nastale uz podršku Francuskog instituta – Ogranka u Novom Sadu.
Muzejska predstava
Izložba donosi i neke novosti: naime, poseban događaj tokom njenog trajanja biće muzejska predstava Boemi sa Monparnasa u izvođenju Teatra mladih Mišolovka. Predstava će dočarati događaje iz života Save Šumanovića u Parizu: njegovo poznanstvo sa čuvenim umetnicima pariske škole i modelima koji su im pozirali, poput čuvene Kiki, koja je bila i Šumanovićev model, a to delo će biti izloženo na postavci u Spomen-zbirci. Planira se izvođenje predstave u Spomen-zbirci i šidskoj Galeriji.
Umetnički performans ChoreoChroma
Jedan od aspekata koji nas očekuje tokom trajanja izložbe jeste i najavljivani multimedijalni performans posvećen interpretaciji slike Doručak na travi. Milanu Kvas pitali smo šta publika može od ovog performansa da očekuje.
„Interpretacija čuvene Šumanovićeve slike iz kolekcije Pavla Beljanskog, Doručak na travi iz 1927. godine, u okviru projekta ChoreoChroma predstavljena je kroz multimedijalni umetnički performans 22. i 23. jula 2022, u Belvalu (Luksemburg), u okviru zvaničnog programa Evropske prestonice kulture – Eš sir Alzet 2022. Delo je predstavljeno publici kroz jedinstvenu simbiozu različitih umetničkih oblika izražavanja, pre svega plesa i vizuelnih umetnosti. Projekat ChoreoChroma nastao je u saradnji Spomen-zbirke Pavla Beljanskog, Plesnog udruženja „Lucoda“ (Luksemburg) i Fondacije „Bewegend Beeld“ (Roterdam).
U septembru, ovaj međunarodni projekat ulazi u završnu fazu, nakon radionica i performansa organizovanih u okviru programskog luka Budućnost Evrope. Kao deo programa otvaranja izložbe Sava Šumanović i evropski realizmi između dva svetska rata biće izveden performans mladih novosadskih plesača, osmišljen od strane umetničkog tima Plesnog udruženja „Lucoda“ iz Luksemburga (koreografi Đovani Zazera i Rianon Morgan, slikarka Šantal Make), dok će, istovremeno, na Trgu galerija biti prikazane fotografije Gvida Bošue iz Roterdama, koje na umetničko-dokumentaran način prate realizaciju različitih procesa rada na projektu.“
„Polazište za plesni performans na Trgu galerija jesu odabrane slike Save Šumanovića, čime se promovišu ideje umetničke razmene prezentovane u aprilu, kada su mladi plesači istraživali dela iz kolekcije Pavla Beljanskog. Muzičku podlogu pružiće originalno delo novosadskog kompozitora Ljubomira Nikolića, nastalo za potrebe umetničkog performansa u Eš sir Alzetu. Kao deo programa, u Galeriji likovne umetnosti poklon zbirci Rajka Mamuzića biće prikazana istoimena izložba, ChoreoChroma, s ciljem da se zahvaljujući imenu i delu Save Šumanovića koji je bio glavna inspiracija u radu umetničkog tima, programski objedini nastup tri muzejske institucije na novosadskom Trgu galerija, ali i da se uspostavi dijalog između različitih kultura i umetničkih prosedea prve polovine 20. i početka 21. veka.“
Od Novog Sada do Šida
Uzbudljiva izložba koja je pred nama nudi pregršt razloga da prošetate do Spomen-zbirke Pavlu Beljanskom ili Galerije Matice srpske, ili, zašto da ne, odvezete se do Šida. Biće to jedinstvena prilika da neka dela vidite po prvi put: naime, kako nam je rekla Milana Kvas, pojedina ostvarenja na postavci izložbe u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog, poput slike Tursko kupatilo iz Nacionalne galerije Republike Severne Makedonije u Skoplju i Lučkog agenta, Muzeja moderne i suvremene umjetnosti iz Rijeke, prvi put se predstavljaju novosadskoj publici, dok se dva Šumanovićeva dela istog naziva „Kupačice“ iz francuskih muzeja prvi put izlažu u Srbiji.
Na izložbi ćete moći bolje da se upoznate s umetnikom koji je bio priznavan u Parizu i rasprodavan na domaćem terenu; koji je dobro plivao u različitim slikarskim pravcima, ali i pisao studije o slikarstvu, te vam toplo preporučujemo da je ne propustite.
Nedelja vizuelne umetnosti Kaleidoskopa kulture traje od 24. do 29. septembra, a osim ove velike izložbe, naš predlog je da posetite i Muzej savremene umetnosti i značajnu aktuelnu postavku umetničkih radova Dragoljuba Raše Todosijevića Sutra je ponedeljak, iz kolekcije Muzeja savremene umetnosti Vojvodine, Muzeja savremene umetnosti u Beogradu i radova u vlasništvu samog autora.
Partner nedelje vizuelne umetnosti je DDOR osiguranje.
Autorka: Tihana Smiljanić
Foto: Promo/EPK
