Finalni deo programa Druga? Evropa, Evropske prestonice kulture, obuhvatiće velika multimedijalna izložba, promocija albuma, radionice, razgovori i koncerti, sve u čast pionira elektronske muzike bivše Jugoslavije i Latinske Amerike, Mitra Subotića Sube. Vizionarski duh ovog umetnika osetiće se u Distriktu od 20. do 26. novembra, kroz projekat Suba:Novi Sad u organizaciji Udruženja za promociju savremene muzičke umetnosti „Nove uši” i Fondacije Mitar Subotić Suba. Jedinstveni omaž Subi predstaviće njegovo stvaralaštvo kroz sve muzičke žanrove i vrste angažmana kojima se bavio. Od elektronske i ambijentalne muzike, muzike za pozorište do brazilskih ritmova.
U susret programu posvećenom ovom značajnom umetniku, o čijem životu, stvaralaštvu i tragičnoj smrti možete pročitati u tekstu na našem sajtu, razgovarali smo sa urednicama programa SUBA:NOVI SAD – istaknutom novosadskom pijanistkinjom Brankom Parlić, predsednicom Udruženja za promociju savremene muzičke umetnosti „Nove uši” i Verom Kopicl, suosnivačicom SFO (Re)konekcija.
Branka Parlić je sinonim za Novu muziku i jedna je od vodećih pijanistkinja minimalizma i postminimalizma 20. i 21. veka. Tokom svog pedagoškog rada na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, posvećeno se bavila promovisanjem i afirmisanjem Nove muzike. Poznata je po izvođenjima kompozicija Erika Satija, Filipa Glasa, Džona Kejdža, Wim Mertensa i drugih, ali i velikih kompozitora filmske muzike, poput Nina Rote i Majkla Najmana.
Vera Kopicl se bavi predstavljanjem savremene umetničke prakse, uglavnom ženske kulture. Osnovala je Međunarodni ženski festival video- arta VideoMedeja i suosnivačica je SFO (Re)konekcija, u okviru kojeg uređuje različite programe – od izložbi, koncerata, izdavaštva, ŽeNSkog muzeja. Objavljuje knjige i tekstove iz oblasti književnosti, pozorišta i umetnosti novih medija. Sa Brankom Parlić sarađuje na raznim projektima.
Kao prijateljice Mitra Subotića Sube, Branka Parlić i Vera Kopicl su za Visit Novi Sad govorile o izuzetnom značaju ovog umetnika za novosadsku i svetsku scenu, ali i projektu koji će očuvati duh stvaralaštva Mitra Subotića Sube, koji je uvek bio korak ispred svog vremena.
Koliko je naša slika o Mitru Subotiću Subi danas izgrađena u potpunosti?
Vera Kopicl: Objavljeni tekstovi u raznim publikacijama koje se bave savremenom kulturom, pa čak i u Enciklopediji Novog Sada, veliki broj sajtova, blogova, video klipova i dokumentarnih zapisa, reizdanja i do sada neobjavljene Subine muzike, raznih projekata posvećenih Subinom radu (konferencije, omaž, koncerti) svih ovih decenija – grade sliku o njemu.
Koliko mu je, prema vašem mišljenju, pažnje posvećeno? Tvrdi se da je, recimo u Sao Paolu, mnogo intenzivnije to očuvanje njegovog lika i dela, nego u njegovom Novom Sadu?
Branka Parlić: Samo postojanje Instituta Suba u Brazilu je od izuzetne važnosti kao izraz poštovanja umetnika u stvaranju nove produkcije i drugačije brazilske scene. Institut se bavi tim periodom Subinog rada i veliki deo novosadskih projekata rađen je u međusobnoj saradnji. Tako je 2006. godine održan veliki koncert u Studiju M sa Brazilcima, posvećen Subi, nazvan Cadeau (Poklon). U poslednjih nekoliko godina, u Pozorištu mladih održane su dve predstave koreografkinje Aleksandre Ketig, posvećene Subi. Na EXIT festivalu je nekoliko godina postojao Suba stejdž; u Matici srpskoj održana velika multimedijalana konferencija o njegovom radu; u Zavodu za kulturu Vojvodine i kasnije u knjižari Bulevar Books promocija izdanja. Jedini je novosadski umetnik kojem je posvećen deo parka – Plato Mitar Subotić Suba na kojem se svake godine okupljaju prijatelji i poštovaoci; oformljena je Fondacija Mitar Subotić Suba koja se neće baviti samo očuvanjem i promovisanjem njegovog dela nego i aktivno podržavati mlade umetnike.
U kojoj meri i na koji način bi projekat Suba – Novi Sad, ali i generalno neka vrsta omaža u okviru Evropske prestonice kulture, doprineli očuvanju Subinog stvaralaštva, ali i njegove ličnosti generalno i da upozna možda neke nove generacije sa Subom?
Vera Kopicl: Cilj projekta i jeste da njegov rad upoznaju nove generacije, mada ima puno mladih koji slušaju njegovu muziku (izdanje Croatia rekords-a je bilo na drugom mestu top liste u Hrvatskoj). Ono što daje posebnu dimenziju projektu SUBA:NOVI SAD je izdavanje CD-a SUBA:NOVI SAD, do sada neobjavljene muzike iz novosadaskog perioda, potom promocija brazilskog izdanja duplog vinila Dreambirds, sakupljanje i obrada arhive koja nam stiže iz Brazila, svedočanstva saradnika iz različitih oblasti njegovog delovanja (od elektronske muzike do pozorišta, filma, performansa)…
Koliko je ranije, iz vaše perspektive, rađeno na tome i koliko je važno da baš jedan projekat kakav je Evropska prestonica kulture, u svom programu, na različite načine, pa čak i legatski, posveti pažnju takvom umetniku?
Branka Parlić: Uvrštavanje projekta SUBA:NOVI SAD u program Evropske prestonice kulture naglašava Subinu međunarodnu karijeru, interkulturalni karakter njegove umetnosti, a svakako je prilika da se različiti formati artefakata i arhivske građe sačuvaju u prostoru legatskog karaktera. Na ovaj način Evropska prestonica kulture bi otvorila trajno prostor komunikacije sa Subinim delom, jedan novi kulturni prostor uticaja i kreiranja savremene umetnosti.
Odabrano je i idejno-vajarsko rešenje za skulpturu inspirisanu njegovim stvaralaštvom, koja će biti postavljena u Limanskom parku. Kako vi gledate na to?
Vera Kopicl: Pre svega, drago nam je da je u pitanju umetnička skulptura a ne spomenik i što je posvećena našem sugrađaninu koji je ostavio trag u kulturnom identitetu Novog Sada.
Često se govori o tome kako je on bio ispred svog vremena, neka vrsta pionira elektronske muzike. Kako je to tada izgledalo za javnost, za okruženje, za vas? Da li ste u ono vreme bili svesni njegove veličine?
Branka Parlić: Biti ispred svog vremena može da bude hendikep, ali i svežina drugačijeg izraza. Subina muzika, kao i sve što je novo, nije bila u potpunosti prepoznata u ono vreme, više je to bilo u komercijalnom smislu. Vrlo brzo je počeo da sarađuje sa tada najznačajnijim muzičarima, rediteljima, koreografima. Sa Subom smo delili isti krug interesovanja, bili u toku njegovog stvaranja, neki su direktno učestvovali u kreiranju zajedničkih dela, bio je deo naših života, a on sam se nikada nije postavljao niti ponašao kao zvezda, niti gradio pozu “veličine”.
Priča se i da su po gradu u nekom trenutku osvanuli grafiti Rex Ilusivii, kao i da je pod tim pseudonimom odnosio trake na Radio Novi Sad. Da li se u toj nekoj vrsti kreativne misterije, takoreći, krije Subin kompleksan umetnički i kreativni dar?
Branka Parlić: Svakako umetnička strategija, neka vrsta kolaborativnog performansa sa Zoranom Janjetovim– Janjom. Prve radove Mitra Subotića – Sube slušaoci Radio Novog Sada čuli su u YU pop sceni i tada jugoslovenski popularnoj emisiji Novi vidici, koju je vodio Dragan Gojković. Sve te kompozicije dostavljao je anonimno potpisujući ih pseudonimom Rex Ilusivii. Po zidovima zgrada u Novom Sadu još uvek se mogu pročitati stari grafiti: „Rex Ilusivii je lep!“ i „Rex Ilusivii je pametan!“. Jugoslovenske radio-stanice emitovale su ovog autora sve dok „iluzivni kralj” sam nije otkrio svoj artistički identitet –zatim se predstavio na nastupima u Beogradu, Novom Sadu, Zagrebu, Ljubljani, Sarajevu i Subotici, kao kompozitor, aranžer i instrumentalista.
Prepoznajete li u mladim ljudima tračak te vrste energije koju je Suba imao? Može li postojati novi Suba?
Vera Kopicl: Kultura mladih sve više koristi elektronski zvuk u popularnoj muzici, nove tehnologije su njihovi instrumenti i novi kulturni prostori, tako da je Subina energija više deo njihovog sveta nego prethodnih generacija.
Autorke: Milana Milovanov i Marina Marić
Foto: privatna arhiva; Zoran Veselinović,
