Detelinara je gradska četvrt Novog Sada. Deli se na Staru Detelinaru – južno od ulice Kornelija Sankovića, koja je izgrađena posle Prvog svetskog rata, i Novu Detelinaru – severno od pomenute ulice, izgrađenu posle Drugog svetskog rata. Mnogi novosađani danas brkaju ova dva naziva, obzirom da je na Staroj Detelinari danas izgrađen veliki broj novih i modernih stambeno-poslovnih objekata. Detalinara graniči sa ostalim gradskim četvrtima, kao što su Novo naselje, Jugovićevo, Avijatičarsko naselje, Banatić i Sajmište.
Ovaj prostor bio je naseljen još u praistoriji. Tragovi ljudskih naseobina koje su pronašli arheolozi, datiraju iz mlađeg gvozdenog doba. U tom period keltska plemena, nakon poraza kod Delfa (279. god. p.n.e.), nastanjuju Podunavlje, menjajući kulturu i običaje starosedelaca. Tako su nastali Skordisci, keltsko pleme koje je živelo u regijama koje danas čine Srbiju, Mađarsku, Hrvatsku, BIH, Sloveniju, Austriju i Slovačku.
Današnja Detelinara osnovana je posle Prvog svetskog rata. Tada su poljoprivredne parcele na prostoru stare Detelinare dodeljivane zainteresovanim poljoprivrednicima. Lokalni stanovnici su u to vreme sadili detelinu na svojoj zemlji, i to po naređenju vlasti. Zasadi dateline mogli su se videti duž leve strane Piroškog puta, kako se nekada zvala Rumenačka, Detelinu su prodavali vojsci. Naime, u današnjoj kasarni Majevica bio je smešten garnizon sa konjicom. Detelina je nestala sa ovog prostora onog trenutka kada je kasarna Majevica postala najveći aerodrom u Kraljevini SHS.
Ubrzo se na Detelinaru doseljava radnička klasa. Gradske vlasti im dodeljuju prvo veće placeve bliže gradu (od današnje ulice Branka Bajića, do ulice Janka Veselinovića), a potom manje placeve na perifernim delovima. Bila je dozvoljena gradnja prizemnih porodičnih kuća, ali su bili učestali i slučajevi divlje gradnje. Tako je Detelinara postala radničko naselje, formirano blizu industrijske zone. Između 1937. i 1938. god. Detelinara je nazvana Ivanjdansko naselje. Razlog tome je taj što su stanovnici tog kraja, kao i Jovanovska crkva, slavili Ivanjdan. Ali, ovaj naziv nije zaživeo. Nakon Drugog svetskog rata započinje izgradnja višespratnica na Novoj Detelinari, severno od ulice Kornelija Stankovića, pa sve do ulice Oblačića Rada. Doseljavanjem novog stanovništva dolazi do značajnih promena izgleda naselja, izgradnje modernih višespratnica i novih bulevara. Ovaj proces traje i danas. Godine 1960. renovirana je sala socijalističkog saveta u sklopu radničkog igrališta i pretvorena u bioskop Sutjeska, koji će raditi do 1967.
Na sednici narodnog odbora opštine Novi Sad 28. februara 1961. god, odlučeno je da se ovo naselje zove Detelinara. Šesdesetih godina prošlog veka dolazi do asfaltiranja prašnjavih ulica, uvođenja telefonskih linija, izgradnje detelinarske pijace, kao prve natrkivene pijace u Novom Sadu. Krajem sedamdesetih godina počinje izgradnja Avijatičarskog naselja, sa tipskim kućama. Veliki događaj bilo je otvaranje nove robne kuće na Detelinari. Kažu da narod nije mogao dočekati svečano otvaranje, već je provalio u novu robnu kuću i na taj način je “svečano” otvorio. Oko robne stariji ljudi prodaju voće, povrće, slatkiše, stare stvari i to je ustvari jedna ilegalna pijaca.
Detelinara je naselje koje je oduvek imalo neki svoj šarm, svoje priče i svoje posebne pojedince, a kažu i najizraženiji lokalpatriotizam. Kafanski život vodio se prvo oko nadaleko čuvene kafane Meksiko. Zbog čestih tuča ispred nje, morala je da interveniše i policija na konjima, sa sve mašinkama. Kasnije je njenu ulogu preuzela kafana Kolubara, na uglu Rumenačke i ulice koja vodi na detelinarsku pijacu, a potom kafana Pilot. Kroz ovo naselje je nekada prolazila pruga, sa sve parnom lokomotivom. S druge strane pruge bila je bara koja bi se zimi zaledila i pretvarala u pravo klizalište. Stariji detelinarci sećaju se kako su se kao deca igrali u prašini i blatu neasfaltirane ulice Orlovića Pavla, a pored njih su slobodno šetale guske.
Detalinara ima svoj poznati fudbalski klub Novi Sad i rukometni klub Radnički. Fudbalski klub je osnovan 1921. god,kao Novosadski trgovački klub, a spajanjem sa Radničkim 1966. dobija ime koje i danas nosi – RFK Novi Sad. Zbog boje dresova fudbaleri se nazivaju kanarinci, a njihova navijačka grupa “Korida 1990”. Čuveni su stihovi koji su se nekada mogli čuti na tribinama: “Na Balkanu ima grad, po imenu Novi Sad, tu je Detelinara, škola malog fudbala”. Detelinarski pozdrav je još jedna osobenost, po kojoj prepoznaju uljeza. Ako pružite ruku osobi sa kojom se pozdravljate, a niste razdvojili mali prst, tako da i mali prst druge osobe može da ulegne u javljanje, znaće da niste sa Detelinare.
Lokalna legenda i najpoznatiji prodavac semenki, sladoleda, alve i kokica je Musa. Prema starom mitu, Musa fišekom od sladoleda čačka uši. U to, naravno, niko ne veruje, ali ih svi na kraju bace. Čuvena gastronomska stanica je “burek kod Makedonca” ili “burek kod Rumenačke”. Ovde se nalaze dve Osnovne škole – Dositej Obradović i Svetozar Marković Toza, Škola za dizajn “Bogdan Šuput” i Srednja Mašinska škola. Detelinara se našla i na filskom platnu. Reditelj Miloš Pušić je, kao svoj diplomski rad, snimio film “Jesen u mojoj ulici”, čiji scenario se bavi upravo detelinarskim pričama.
Autor: msr Ljiljana Dragosavljević Savin, istoričarka
Foto: Marko Pudić
