Multikulturalni i multikonfesionalni Novi Sad bogat je spomenicima kulture i verskim obeležjima koji ga krase, a ujedno su i svedoci istorije. Jedan od takvih je najstariji sačuvani javni spomenik u gradu, za koji mnogi ne znaju, a u pitanju je Bogojavljenski krst, odnosno onaj u porti Saborne crkve sv. Velikomučenka Georgija u Pašićevoj ulici.
Ovaj spomenik predstavlja svojevrsan testament odanosti pravoslavaca prema crkvi i veri. Napravljen je od ružičastog mermera, visine je oko pet metara, a autor je nepoznat. To je primer klasicističke skulpture austrijske varijante Luja XVI na ovim prostorima, iz druge polovine XVIII veka. Prve podatke o spomeniku teško nalazimo, jer su spisi koji ukazuju na tačnu godinu nastanka devastirani u strašnom bombardovanju Novog Sada tokom Bune 1849. godine, kada je izgorela arhiva Eparhije Bačke, a delom je oštećen i sam arhiv Novog Sada. Ono što poudano znamo jeste da se krst isprva nalazio na samom uglu današnje Zmaj Jovine i Miletićeve ulice, kod nekadašnjeg zdenca Save Vukovića.
Današnji izgled ima zahvaljujući obnovi srpske dobrotvorke Marije Trandafil, 1867. godine. Ovaj spomenik je na uglu pomenutih ulica nesmetano stajao sve do 1909. godine kada je izgrađen plan da Novi Sad dobije tramvajski saobraćaj. Kako je tramvajska linija trebalo da prolazi kroz Zmaj Jovinu, a zatim i Pašićevu ulicu sve do Temerinske, usled radova oko postavljanja šina 1910. godine krst je najpre premešten ispred Vladičanskog dvora. Na ovoj lokaciji je ostao čitave četiri decenije. Ipak, 1957. godine je izmešten u portu Saborne crkve i ovo je bilo kompromisno rešenje sa tadašnjim komunističkim vlastima koje su tražile da se pravoslavna obeležja uklone sa ulica grada. Na mesto Bogojavljenskog krsta kod Vladičanskog dvora kasnije je postavljen spomenik Jovanu J. Zmaju.
Foto: Vladimir Veličković
